Odwołanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku – ten wpis poświęcam temu tematowi na moim blogu. Często spotkałem się z wątpliwościami osób pozujących, kiedy mogą odwołać swoją zgodę, jak to zrobić. Postanowiłem przybliżyć tematykę ważną nie tylko dla autorów zdjęć, ale także dla osób pozujących.
Czym jest zgoda na rozpowszechnianie wizerunku?
Zacznijmy od podstawy prawnej. Art 81 Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
- Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
- Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza
Zgoda powinna zostać udzielona autorowi zdjęcia w sposób wyraźny- forma jest dowolna. Ciężar dowodu, że zgoda została udzielona spoczywa na osobie wykorzystującej wizerunek czy publikującej.
Należy zaznaczyć, że istnieje przypadek, w którym, w wyniku braku wyraźnego zastrzeżenia domniemywa się, że zgoda została udzielona. Takie domniemanie zaistnieć może w przypadku, w którym osoba pozująca otrzymała wynagrodzenie za pozowanie.
Co to jest wynagrodzenie? Wygrodzenie może mieć dwie formy:
- pieniężną – określona kwota wyrażona w walucie
- niepieniężną – wykonanie usługi np: realizacja kilku zdjęć i przekazanie ich osobie pozującej
Natomiast, gdyby doszło do kwestionowania przez modelkę/modela istnienia takiej zgody na rozpowszechnianie wizerunku- to on winien jest udowodnić, że zostało złożone odpowiednie zastrzeżenie.
Jak odwołać zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?
Zacznijmy od podstaw prawnych. Art art. 47 Konstytucji RP :
„Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Także Kodeks Cywilny art. 23 oraz 24:
„Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.”
Z zasady każdy osoba, która udzieliła zgody na rozpowszechnianie swojego wizerunku może ją w każdej chwili odwołać. Należy przedstawić dwie różne sytuacje.
Pierwsza z nich dotyczy sytuacji, kiedy zgoda została udzielona z określeniem pól wykorzystania zdjęć, czasu oraz wynagrodzenia. Natomiast samo wykorzystanie zdjęć nie przekracza umówiony zakres, co może regulować umowa między autorem zdjęć, a osobą pozującą.
Druga sytuacja może dotyczyć wykorzystania zdjęć na innych polach, niż zostało to ustalone czy w sposób naruszający dobra osobiste osoby przedstawianej na wizerunku.
Najlepiej przesłać do fotografa pisemne oświadczenie, że wycofuje się zgodę na publikację wizerunku, udzieloną określając jej szczegóły. W związku z cofnięciem zgody wzywa się fotografa do zaprzestania rozpowszechniania swojego wizerunku.
Jakie są skutki odwołania zgody na rozpowszechnianie wizerunku?
W wypadku, kiedy osoba pozująca otrzymała wynagrodzenie za zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku i ją wycofa, przyjmuje się, że może to rodzić konsekwencje odszkodowawcze lub też przyjmuje się, że odwołanie zgody nie powinno być możliwe.
Przykładem może być wycofanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku w mediach np. internetowych, drukowanych itp. Powstają w tej sytuacji szkody. Przyjąć można, że osoba powinna ponieść konsekwencje finansowe odwołania swojej zgody na rozpowszechnianie wizerunku.
Często spotyka się w umowach klauzury odszkodowawcze. Jest to zapis, który nałoży na modelkę/modela karę umowną w przypadku, gdyby zgoda na wykorzystanie wizerunku została cofnięta bez zaistnienia przesłanek określonych w umowie.
Należy przedstawić jeszcze drugą sytuację, gdy korzystający z udzielonej zgody na rozpowszechnianie wizerunku naruszy postanowienia udzielonej zgody np. wykorzysta fotografie na innych niż określone w umowie polach eksploatacji. Wówczas wtedy odwołanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku będzie wiązało się z naruszeniem warunków zgody i interes ekonomiczny korzystającego nie będzie tu miał najmniejszego znaczenia – udzielający zgody będzie miał prawo rościć o zapłatę dodatkowego wynagrodzenia, a jeżeli naruszenie warunków zgody naruszy dobra osobiste udzielającego – również o zadośćuczynienie.
W razie wątpliwości zachęcam do skorzystania z pomocy prawnej adwokata, specjalizującego się w prawie autorskim.
Zapraszam do innych wpisów, które mogą być pomocne:
Dlaczego warto zapłacić za zdjęcia?